Başarılı bir kariyer ve sağlıklı bir sosyal hayat, yalnızca yüksek IQ (Zekâ Katsayısı) sonucunda gelmez. Yüksek IQ ile birlikte gelen duygusal zekanın ürünü olarak kişinin kariyerinde ve sosyal hayatına başarılı olması mümkündür. Duygusal zekâ geliştirme yöntemleri ise aslında bir nevi kişinin bu eksikliğini tamamlayabilmesini sağlar.
Genel olarak duygusal zekâ, aşırı duygusallıkla fazlasıyla bağdaştırılır. Halbuki duygusal zekâ; kişinin kendi duygularını net bir şekilde tanıması ve karşısındaki kişilerin de duygu durumlarını anlama becerisidir. Kişinin çeşitli alıştırmalarla geliştirmesi ve daha ileri noktaya taşıması söz konusudur. Başta kitap okumak, çeşitli zihin egzersizleri ve daha birçok yöntemle duygusal zekâ gelişimi konusunda aşama kaydedilebilir.
Duygusal Zekâ Nedir?
Bireyin kendi duygularını etkin bir şekilde anlaması, tanıması, yönetmesi ve başkalarının duygularını fark edebilme kapasitesine duygusal zekâ denir. Her bireyde farklı gelişmişlik seviyelerine sahiptir ve akademik başarıdan iş hayatına ve sosyal ilişkilere kadar birçok alanda başarıyı sağlayan unsurlardan biridir. Özellikle bireyin; kendini tanıma, duygusal yönetim, iç motivasyon, empati ve sosyal beceriler gibi konularda kendini yönetebilme becerisiyle doğrudan ilişkilidir. Yüksek duygusal zekaya sahip insanların stresle daha etkin bir şekilde başa çıkabilme, karmaşık sosyal durumları yönetebilme ve çevresindekilerle daha iyi iletişim kurabilme becerilerinin daha yüksek olduğu görülür.
Duygusal Zekâ Geliştirme Yöntemleri Nelerdir? (6 Etkili Yöntem)
Duygusal zekâ, öğrenilebilir ve geliştirilebilir bir beceriye çok benzer. Bireyin çeşitli teknikler ve egzersizlerle zamanla çok daha geliştirmesi mümkündür. Beynin nöroplastisite özelliği sayesinde yaşam boyu duygusal zekâ gelişimi mümkündür. Peki, duygusal zekâ nasıl geliştirilir? Kullanılan yöntemler nelerdir?
Duygusal Zekâ Gelişim Kitapları Okumak
Duygusal zekâ gelişim kitapları, bireyin yaşantısında empati yeteneğinin daha gelişmiş ve duygularını daha iyi ifade edebilmesini sağlayan bilimsel araştırmaları konu alır. Aynı zamanda geçmişte gerçekleştirilen psikolojik çalışmaları ve etkileri de net bir şekilde gözler önüne serer. Elde edilen çalışmalar ve araştırmalar neticesinde pratikte uygulanabilecek birçok teorik bilgi sunar.
Duygusal zekâ gelişimi için okuyabileceğiniz bazı kitaplar ise şunlardır:
Daniel Goleman- Duygusal Zeka (Emotional Intelligence): Bir birey için duygusal zekanın tanımını yapan ve önemini anlatan dünyaca ünlü eserlerden biridir. Goleman, bireyin başarısında IQ’den ziyade duygusal zekanın çok daha önemli olduğunu savunur. Aynı zamanda neden geliştirilmesi gerektiğine dair kanıtlar sunar.
Travis Bradberry ve Jean Graves - Emotional Intelligence 2.0: Duygusal zekanın ölçümlenmesi ve geliştirilmesi adına pratik araçların sunulduğu bir kitaptır. Duygusal zekayı toplamda 66 ayrı beceri olarak ele alır. Her becerinin nasıl geliştirilebileceğine dair öneriler sunar. Aynı zamanda sosyal yaşamda ve iş hayatında ne denli önemli olduğuna dair çeşitli örnekler sunar.
Susan David - Emotional Agility: Duygusal esnekliği ele alan bu kitapta, bireyin içinde bulunduğu duygu durumlarını nasıl kontrol etmesi gerektiğine dair bilgiler yer alır. Özellikle zorlu duygularla nasıl başa çıkılabileceği konusunda birçok öneri bulunur. Kişisel gelişimle birlikte duygusal farkındalık için son derece derin bir rehberlik eder.
Marshall B. Rosenberg - Şiddetsiz İletişim (Nonviolent Communicaiton): Etkili iletişim becerilerinin gelişmesi adına empati ve çatışma yönetimi üzerine odaklanan Şiddetsiz İletişim kitabı, duygusal zeka gelişiminin bu noktada ne denli önemli olduğunu vurgular. Duygusal anlamda zor ve yoğun durumlarda sağlıklı bir iletişimin nasıl mümkün olabileceğini anlatır.
Brene Brown - Daring Greatly: Duygusal anlamda bireylerin daha cesur olabileceklerini anlatan bir kitaptır. Duygusal zekanın gelişmiş olduğu bireylerde sosyal ve kişisel etkilerin neler olduğunu gözler önüne serer.
Duygusal zekâ gelişim kitapları okumak kişinin teorik ve pratikte birçok bilgi edinmesine yardımcı olur. Aynı zamanda duygusal zekaya dair farklı bir bilinç elde etmesinin de temelini oluşturur.
Duygusal Farkındalık Egzersizleri Yapmak
Duygusal zekâ gelişimi için uygulanabilecek 4 temel egzersiz sayesinde duygularınızı daha derin bir şekilde anlamanız ve kontrol etmeniz mümkün olur. Düzenli yapılması en temel şartlardan biridir ve etkili duygusal farkındalık egzersizleri şu şekildedir:
Duygu Günlüğü Tutmak: Bir günlük tutar gibi gün içinde yaşadığınız duyguları yazıya dökebilirsiniz. Böylelikle duyguları daha sonrasında dış gözle incelemeniz ve daha derinden anlamanız mümkün olur. Duygularınıza dair yapacağınız ilişkilendirmeler sayesinde hangi duyguların ne tür olaylarda tetiklendiğini daha net bir şekilde görebilirsiniz.
Duygusal Tepkileri İzleme: Kendi duygularınız ve bireylerin duygularını gözlemlemelisiniz. Gün içinde belirli bir zaman dilimini sadece duygusal tepkileri izlemeye ayırarak duygulara dair çok daha farklı bir bilinç kazanabilirsiniz.
Tetikleyicileri Fark Etme: Duygular, belirli olaylar ve durumlar neticesinde tetiklenir. Hatta kişileri de bir tetikleyici olarak kabul etmek mümkündür. Duyguları tetikleyen unsurlara odaklanarak duygusal farkındalığınızı geliştirebilirsiniz.
Duygularınızı Tanımlama: Bazı duygular bir tetikleyici ya da temelden bağımsız olarak aniden ortaya çıkabilir. Bu tür durumları tanımlamanız, çevreye ve kendinize olan etkilerini gözlemlemeniz önemlidir. Böylelikle çok daha başarı bir şekilde yönetebilir ve duyguları kontrol altında tutabilirsiniz.
Duygusal zekâ gelişimi için uygulayabileceğiniz bu egzersizler hem kolay hem de gün içinde çok az vaktinizi alacak uygulamalardır.
Duygusal Farkındalık için Mindfulness ve Meditasyon Uygulamaları
Mindfulness ve meditasyon, duygusal farkındalığı artırmak için kullanılan etkili yöntemlerden biridir. Kişinin anda kalması, düşüncelerini ve duygularını herhangi bir yargıya kapılmadan kabul etmesini sağlar. Duygusal tepkilerin daha bilinçli bir şekilde gözlemlenmesine ve kontrol edilmesine yardımcı olur. Aynı zamanda meditasyonla birlikte zihnin daha da sakinleştirilmesi ve duygusal dengenin artırılması mümkün olur. Yapılan midnfulness ve meditasyon uygulamalarıyla birlikte stresin azalması ve duygusal zekanın gelişimi mümkün olur.
Duygusal Geri Bildirim Teknikleri
Duygusal geri bildirim teknikleri; empatik ve yapıcı olmak üzere ikiye ayrılır. Bireyin hem kendi hem de başkalarına dair duygusal farkındalığının artması, duygusal geri bildirim teknikleriyle hedeflenir. Empatik geri bildirimde kişinin başkasının duygularını anlaması durumu ve bunu karşı tarafa ifade etmesi söz konusudur. Yapıcı geri bildirimde ise karşı tarafın davranışlarını eleştirirken olumlu bir ton kullanılır ve eleştirilen noktalara dair çözüm önerileri sunulur. Duygusal geri bildirim teknikleri sayesinde ilişkilerde daha açık ve yapıcı bir iletişim becerisi gelişimi de gözlemlenir.
Stres Yönetimi için Biyofeedback ve Nefes Teknikleri
Stres durumlarında vücudun ne gibi tepkiler verdiğinin gözlemlenmesine biyofeedback denir. Kalp atışlarında hızlanma, solunum ve kas gerginliği gibi birçok tepki, stresli durumlarda ortaya çıkabilir. Biyofeedback cihazları sayesinde bu tepkilerin şiddeti ölçülür ve kontrol altında tutulması sağlanır. Karın nefesi ve derin nefes alma gibi iki farklı teknikle stresin vücuda olan tepkileri azalır. Aynı zamanda stres altındayken daha doğru kararlar alma ve duygusal zekâ gelişiminin artması söz konusu olur.
Nöroplastiste ve Duygusal Zekâ İlişkisini Güçlendirmek
Beynin yeni öğrenme deneyimlerine ve değişimlerine uyum sağlama yeteneğine nöroplastiste denir. Duygusal zekâ gelişim süreçlerinde nöroplastistenin rolü oldukça büyüktür. Yeni duyguların, ortamların, hobilerin ve çok daha fazlasının keşfedilmesi, nöroplastiste sayesinde duygusal zekanın da doğrudan gelişimine yardımcı olacaktır. Aslında yapmış olduğunuz tüm diğer egzersizler veya teknikleri, beynin bu özelliği sayesinde duygusal zekaya bir katkı olarak aktarabilirsiniz.
Duygusal Zekâ Testi ile Ölçüm
Duygusal zekâ testi; bireyin duygularına dair farkındalığı, empati yeteneği, duygusal yönetim ve sosyal becerilerini ölçümleyen bir araçtır. En yaygın kullanılan testlerden biri ise Emotional Quotient Inventory (EQ-i) testidir. Bireyin duygusal zekasını beş ana başlıkta değerlendirir. Kendini tanıma, Duygusal düzenleme, motivasyon, empati ve sosyal beceriler, bu temel başlıklardır. Test sonucunda duygusal zekanızın ne denli gelişmiş olduğunu %100 olmasa da öğrenmeniz mümkündür.
Duygusal Zekâ Düşüklüğü Belirtileri
Duygusal zekâ gelişimi, genel olarak bu noktada zayıf olan kişiler için temel bir ihtiyaçtır. Bireyin bazı durumlarda bu belirtilerden haberi olmaması gibi bir durum ortaya çıkabilir. Genel manada duygusal zekâ düşüklüğü şüphesi olan kişilerde görülen belirtiler şu şekildedir:
Kişinin kendi duygularını tanımlayamaması ve yönetememesi
Empati eksikliği ve buna bağlı olarak kişilere dair yanlış tepkiler verilmesi
Stresle başa çıkmada yetersizlik ve beraberinde gelen hem anlık hem de duygusal tepkileri kontrol edememe
Sosyal ilişkilerde zayıflık, çatışmaları yönetememe ve güçlü ilişkiler oluşturamama
Duygusal zekanın yeteri kadar gelişmediği bireyler yukarıdaki durumların birçoğu görülür. Duygusal zekâ gelişim neticesinde de yavaş yavaş tüm bu belirtiler azalmaya başlar.
Duygusal Zekâ Bileşenleri Nelerdir?
Duygusal zekanın, Daniel Goleman’a göre bileşenleri 5’e ayrılır. Temel bileşenleri şu şekilde sıralamak ve açıklamak mümkündür:
Kendini Tanıma: Kişinin kendi duygusal durumlarını güçlü ve zayıf yönlerini algılama yeteneğidir.
Duygusal Yönetim: Bireyin duygularını dengeleyebilmesi ve zorlandığı durumlarda dahi kontrolü elden bırakmaması yeteneğidir.
İç Motivasyon: Dış faktörlere bağlı olmadan kendini motive edebilmesi ve içsel amacına bağlı bir şekilde hareket edebilmesini ifade eder.
Empati: Başkalarının duygularını anlama ve onların bakış açılarına duyarlılık gösterme kabiliyetidir.
Sosyal Beceriler: Bireylerle iletişim, çatışma çözümü, organizasyonel beceriler, ekip çalışması gibi birçok sosyal beceriyi içerir.
Gelişmiş ve gelişmesi gereken bir duygusal zekâ için bu 5 temel bileşen esas unsurlardır.
Sıkça Sorulan Sorular
Duygusal Zekâ Sonradan Gelişir mi?
Duygusal zekanın beynin nöroplastiste özelliği sayesinde gelişimi mümkündür. Beyin böylelikle yeni beceriler kazanmaya daima açıktır. Düzenli egzersizler, duygusal deneyimler ve stres yönetimi ile gelişim gerçekleşir.
Duygusal Zekâsı Yüksek Çocuk Nasıl Anlaşılır?
Duygusal zekanın beynin nöroplastiste özelliği sayesinde gelişimi mümkündür. Beyin böylelikle yeni beceriler kazanmaya daima açıktır. Düzenli egzersizler, duygusal deneyimler ve stres yönetimi ile gelişim gerçekleşir.
Yetişkinlerde Duygusal Zekâ Nasıl Geliştirilir?
Mindfulness, meditasyon, geri bildirim alma/verme pratikleri, kitap okuma ve duygusal farkındalık egzersizleri ile yetişkinlerde duygusal zekâ gelişimi gözlemlenebilir.
Duygusal Zekâ İş Hayatında Nasıl Kullanılır?
Empati kurma, etkili iletişim, çatışma çözme ve liderlik becerileri gibi konularda duygusal zekâ büyük önem taşır. Yüksek duygusal zekaya sahip kişiler; ekip yönetimi, sorumlulukları başarıyla yerine getirme ve karmaşık durumları çözümleme gibi konularda çok daha rahat olurlar.