Gıda güvenliği ve beslenme alışkanlığı konularına dair hassasiyetin giderek artması sonucunda “glutensiz beslenme nedir?” sorusu, sağlıklı beslenme amacında olan her bireyin sorduğu temel sorulardan biri olmuştur. Kişinin gluten içeren gıdaları tamamen hayatından çıkarması ise ilgili soruya dair en genel yanıttır.
Gluten proteini içeren birçok gıdanın beslenme alışkanlıklarından tamamen arındırılması durumu, glutensiz beslenme olarak ifade edilir. Kişide görülen çeşitli hastalıklar veya hassasiyetler nedeniyle bu şekilde bir diyet tercih edilebilir. Özellikle çölyak hastalığı veya gluten intoleransı gibi sağlık sorunlarının etkilerinin azaltılması konusunda tercih edilen bir yöntemdir. Glutensiz beslenmek için çeşitli alışkanlıklar edinmek ve belirli düzeyde bilinç edinmek gerekir. İçeriğimiz ise “glutensiz beslenme nedir?” sorusu ve konuya dair tüm teknik detaylara hâkim olabileceğiniz ayrıntılar içerir.
Glutensiz Beslenme Nedir? Neden Önemlidir?
Arpa, buğday, çavdar vb. tahılların içermiş olduğu gluten proteini nedeniyle bazı bireylerde çeşitli sağlık sorunları görülür. Özellikle çölyak hastalığına sahip kişilerde tehlikenin boyutu oldukça yüksektir. Bununla birlikte gluten hassasiyeti olan bireylerde de çeşitli rahatsızlıklar, yaşam kalitesinin etkilenmesine yol açar. Alınacak tedbirler ise yaşanan sağlık sorunlarının etkilerini minimize eder. Bu nedenle “glutensiz beslenme nedir?” sorusu, başta çölyak hastaları veya söz konusu proteine sahip bireyler için sıklıkla sorulur.
Bağışıklık sistemi her zaman için doğru ve sağlıklı çalışmayabilir. Gluten hassasiyeti ve çölyak hastalığına sahip bireyler, bu duruma en iyi örneklerden biridir. Tüketmiş oldukları gıdalara dikkat etmemeleri durumunda sindirim sistemi rahatsızlıkları ortaya çıkar. Çölyak hastalarında gluten alımı nedeniyle bağışıklık sistemi ince bağırsaktaki villus olarak bilinen küçük çıkıntıların tahrip olmasına yol açar. Bu nedenle bağırsak kanseri, osteoporoz, demir eksikliği ve malnütrisyon gibi hastalık riskleri ortaya çıkar. Gluten hassasiyeti ya da intoleransı olan bireylerde ise ishal, baş ağrısı, yorgunluk, şişkinlik gaz ve daha birçok rahatsızlık görülür.
Bireylerin en temelde oluşabilecek hastalıklar ya da sağlık sorunlarına karşı tedbir almaları gerekir. İşte bu noktada glutensiz beslenmenin önemi çok daha net bir şekilde görülür ve diyet gerekliliği ortaya çıkar. Bireyin tüketim alışkanlıklarını gözden geçirmesi ve sonucunda komple değiştirmesi pozitif anlamda şu etkilere yol açar:
Sindirim sistemi daha düzenli ve sağlıklı çalışır.
Vücudun genel enerji seviyesi yükselir.
Bağışıklık sistemi görevini doğru bir şekilde yerine getirir.
Yemek yedikten sonra iş veya sosyal yaşamı etkileyen birçok sorun ortadan kalkar.
Glutensiz beslenme, hassasiyeti olan ve çölyak hastalığı olan bireyler için sağlıklı bir yaşamın kapılarını aralar. Belirli alışkanlıklar edinmek, kurallar koymak ve uygulamak birçok rahatsızlığı hayatınızdan uzaklaştırılır. Peki, glutensiz beslenme nasıl yapılır? Kişinin dikkat etmesi gereken 5 temel altın kural nedir?
Glutensiz Beslenme Nasıl Yapılır?
Besin güvenliği, etiket okuma alışkanlığı, çapraz bulaşma ve daha birçok kritik detaya dair bilinç sahibi olmak “glutensiz beslenme nasıl yapılır?” şeklindeki soru işaretlerini gidermeniz adına önemlidir.
Bağırsak sağlığı, sağlıklı ve kaliteli yaşam için oldukça önemlidir. Tüm vücut sağlığını etkileyebilecek bir sistemdir. Bu nedenle çölyak hastalığıyla mücadele eden veya gluten hassasiyeti olan kişiler, çeşitli alışkanlıklar edinmelidirler. Böylelikle sağlıklı yaşam ve beslenme dengesi oluşturabilirler. Glutensiz beslenme alışkanlığı için 5 altın kural şu şekildedir:
- 1.
Çapraz Bulaşmayı Önlemek: Sadece gluten içermeyen gıdalar tüketmemek sizi korumaz. Aynı zamanda teması da minimize etmek gerekir. Bu nedenle glutenli gıdalarla temas etmiş; tencere, tava, kaşık, çatal, tabak, bıçak vb. mutfak gereçlerine dikkat etmek gerekir. Aynı zamanda herhangi bir restorana gittiğinizde de mutlaka tercihinizi çapraz bulaşma riskini gözeterek yapmanız önemlidir.
- 2.
İşlenmiş Gıdaları Tüketmemek: İşlenmiş gıdalar, net içerik bilgisine sahip olmayan ve birçok formülazsyon işlemi neticesinde geliştirilen ürünlerdir. Bu nedenle direkt gluten içermese dahi glutenle kontamine olma riskleri yüksektir. Bu yüzden hazır soslar, çorbalar, unlu mamuller, paketli ürünler veya kahvaltılıklar gibi gıdalardan uzak durmak önemlidir. Doğal, taze ve işlenmemiş besinlere yönelmek çok daha doğru bir yönelim olacaktır.
- 3.
Etiket Okuma Alışkanlığı Edinmek: İşlenmiş gıdaların büyük bir kısmında gluten gizlenmiş bir şekilde yer alır. Bu nedenle satın alacağınız besinlerin etiketlerini dikkatlice okumanız önemlidir. Mümkün olduğunda “glutensiz” ibaresi olan gıdalar tercih edilmelidir. Aynı zamanda malt, modifiye nişasta veya buğday türevi bileşenlere sahip besinler tüketilmemelidir.
- 4.
Dengeli Bir Glutensiz Diyet Planlamak: Glutensiz beslenme nedeniyle birçok kişinin alması gereken besin değerlerinden uzaklaşması söz konusu olabilir. Bu nedenle B vitamini, demir ve lif açısından zengin gıdalara yönelmek önemlidir. Bu konuda bir profesyonel destek alınabilir ve doğru beslenme planı oluşturulabilir.
- 5.
Gluten İçermeyen Alternatif Tahılları Tanımak: Glutensiz ancak dengeli bir beslenme alışkanlığı için bazı besleyici tahılları ihmal etmemek gerekir. Kinoa, pirinç, amarant, karabuğday gibi tahıllar tercih edilebilir. Lif, mineral ve vitamin açısından zengin olan bu gıdalar, sağlıklı bir diyet için önemli gerekliliklerdir.
“Glutensiz beslenme nasıl yapılır?” sorunuz için 5 temel altın kural yukarıdakiler gibidir. Böylelikle olası birçok sağlık sorununun önüne geçilebilir. Ayrıca daha besleyici ve sağlıklı bir diyet programı da elde edilebilir.
Gluten Nedir?
Çavdar, buğday, arpa ve bu tahılların hibritlerinden üretilen bir protein türü olan gluten; gliadin ile glutenin gibi iki ana proteinden oluşur. Ekmek ve unlu mamullerin yapısal olarak bozulmaması için sıklıkla kullanılır. Gluten içinde bulunan gliadin hamuru daha yapışkan hale getirir ve kabarmasını sağlar. Glutenin ise elastik bir yapıya bürünmesi konusunda etkilidir. Sağlıklı bireyler için sindirimi zorlu olmayan bir maddedir. Çölyak hastaları ve gluten hassasiyeti veya intoleransı olan kişilerde ise ciddi sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına neden olur. Özellikle bağırsaklarda etkileri çok net bir şekilde görülür.
Çölyak hastalığı olan kişilerde bağırsakta iltihap ve hasar gibi sorunlar ortaya çıkar. Bu nedenle besin emilim düzeyi azalmaya başlar ve beraberinde bağışıklık sisteminin direnci düşer. Aynı zamanda kemik erimesi ve diğer sağlık sorunlarına dair riskleri artırır. Gluten hassasiyetinde ise etkiler daha az olsa da yaşam kalitesini olumsuz etkiler. İşlenmiş gıdalar, soslar, hazır yemekler ve daha birçok gıda gluten maddesini içerir. Bu nedenle bireyin “glutensiz beslenme nedir?” sorusuyla birlikte gerek profesyonel destek alması gerekse bilinç edinmek amacıyla araştırma yapması gerekir.
Gluten İçeren ve Sık Tüketilen Besinler Hangileridir?
Gündelik yaşamda sıklıkla tüketilen besinler nedeniyle fark etmeden gluten alımı gerçekleştirilebilir. Bu durum birçok hastalık riskini ve sağlık sorununu ortaya çıkarabilir. Haliyle hangi besinlerin gluten içerdiğini bilmek büyük önem taşır. Sıklıkla tüketilen ve gluten içeriği olan besinler aşağıdaki gibidir:
Ekmek ve unlu mamuller
Makarna ve erişte
Tahıl bazlı kahvaltılık gevrekler
Soslar ve hazır gıdalar
Bira
Gluten katkı maddesi olarak da kullanıldığı için birçok gıdanın içinde gizli halde yer alabilir. Haliyle ürün etiketlerine ve içerdiği maddelere dikkat etmek oldukça önemlidir.
Glutensiz Beslenmenin Faydaları
Glutensiz beslenme gerek çölyak hastalığı gerekse intoleransı olan bireylere birçok fayda sağlar. Aynı zamanda herhangi bir hassasiyeti olmayan kişilere de olumlu etkileri vardır. Genel manada glutensiz beslenmenin faydalar şunlardır:
Sindirim sisteminin düzenlenmesi, sağlıklı hale gelmesi ve birçok rahatsızlığın engellenmesini sağlar. Gaz, ishal, kabız, şişkinlik vb. birçok semptom büyük ölçüde hafifleyebilir.
Özellikle çölyak hastalığı nedeniyle ortaya çıkan bağırsak hasarının onarılmasını sağlar. Gluten tüketimini bıraktıktan hemen sonra bağırsağın onarım süreci başlar.
Egzama, ciltte kızarıklık, kuruluk, alerjik reaksiyonlar vb. birçok cilt problemi gluten hassasiyeti nedeniyle görülebilir. Haliyle beslenme alışkanlıklarının düzenlemesi daha sağlıklı bir deri görünümüne yardımcı olur.
İşlenmiş gıdalar ve rafine unların tüketiminin azaltılması nedeniyle daha doğal bir beslenme süreci başlar. Bu yüzden kilo kontrolü daha kolay bir hale gelerek vücut fazlalıkları daha kolay arındırır.
Gluten intoleransı nedeniyle gluten tüketimi enerji düşüklüğü ve yorgunluğa yol açar. Beslenirken hassasiyet nedeniyle gelişen bilinç sonucunda enerji seviyesi daha dengeli hale gelir. Böylelikle gün içerisinde daha zinde hissetmeniz mümkün olur.
Glutensiz Ürünler Marketlerde Nasıl Tanınır?
Marketlerde ürünlerde gluten olup olmadığını tanımak için direkt olarak “glutensiz” ibaresinin aranması gerekir. İşlenmiş ürünlerde ise malt, modifiye nişasta, hidrolize bitkisel protein gibi katkı maddelerine karşı dikkatli olmak gerekir. Özellikle etiket okuma alışkanlığı sayesinde marketlerde daha bilinçli bir şekilde alışveriş yapmak mümkün olur. Böylelikle gluten hassasiyeti veya çölyak hastalığına karşı etkili önlemler alınabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Doğru bir beslenme programı oluşturulmadığı takdirde vitamin ve mineral konusunda eksiklik yaşanabilir. B vitaminleri, demir, kalsiyum ve lif açısından zengin gıdalar edinilen diyet listesinde veya programında yer almalıdır.
Üretim sürecinin çok daha karmaşık ve maliyetli olması nedeniyle glutensiz gıdaların fiyatları yüksektir. Aynı zamanda çapraz bulaşma riskinin minimize edilmesi için özel üretim tesislerinde geliştirilirler.
Çölyak hastaları ve gluten hassasiyeti olan bireylerde glutensiz beslenme zorunluluktur. Sağlıklı bireylerde ise sağlık açısından faydalı veya zararlı yanları olabilir. Bu noktada profesyonel destek almak çok daha sağlıklı bir seçim olacaktır.
Doğal yapısıyla yulafın içeriğinde gluten yoktur. Buğday ve arpa gibi tahıllarla aynı tesiste işlenmesi sonucunda glutenle kontamine olma durumu vardır.
Gluten tüketiminin bazı bireylerde cilt sorunlarına yol açması mümkündür. Özellikle çölyak hastalığı olan bireylerde dermatitis herpetiformis adı verilen kaşıntılı cilt rahatsızlıkları ortaya çıkabilir. Aynı zamanda egzama, kızarıklık, döküntü ve kuruluk gibi sorunlar da ortaya çıkabilir.